η Αγελάδα [λαϊκή ονομασία] ή η Δάμαλις ή Δάμαλη [ονομασία παρά τοις αρχαίοις], του Όμηρου Ερμείδη /La vacca [nome popolare] o Damalis o Damalis [nome piuttosto che l'antico], da Omero Hermedis

η Αγελάδα [λαϊκή ονομασία] ή η Δάμαλις ή Δάμαλη [ονομασία παρά τοις αρχαίοις], του Όμηρου Ερμείδη /La vacca [nome popolare] o Damalis o Damalis [nome piuttosto che l'antico], da Omero Ermedis

[η φωτογραφία προέρχεται από την ακόλουθη ιστοσελίδα : https://dasarxeio.com/2016/04/30/1216-4/  ελληνικές φυλές]

  Ο Αριστοτέλης εις το έργο του «Περί ζώων μορίων» εις τον στίχο …a αναφέρει : «τα κέρατα των θηλύων βοών και των ταύρων», αναφέρεται εις την αγελάδα.

 Είναι ζώο κατοικίδιο, το θηλυκό του βούς ή βοδιού κοινώς ή η αγελάδα.

Ήτο ιερό ζώο της Ήρας, εις την Βοιωτία έχοντας το επίθετο Βοώτιδα και ήτο προστάτιδα του.

  Ο μύθος μας πληροφορεί ότι η Ιώ, η θυγατέρα του Ινάχου ή του Πειρήνος [κατά τον Ησίοδο και Ακουσίλαο] ή του Ίασου [κατά τον Απολλόδωρο] και της Ωκεανίδος νύμφης Μελίας και

αδερφή του Φορωνέως, ιδρυτού των πρώτων πόλεων της Αργολίδος. Αυτή ήτο ιέρεια της Ήρας, ο Δίας μαγεύθηκε από τα παρθενικά της θέλγητρα. Τον έρωτά τους όμως ανακάλυψε η Ήρα και την μεταμόρφωσε σε δάμαλη [αγελάδα]. Και την παρέδωσε προς φύλαξη εις τον βουκόλο Άργο, ο οποίος την έδεσε από τα κλαδιά της ιερής ελιάς των Μυκηνών δια να βόσκει, και να μην απομακρύνεται από αυτήν τα βλέμματά του [κατ’ άλλο μύθο ο Ζευς δια να μην τον ανακαλύψει η Ήρα την μεταμόρφωσε σε αγελάδα μεταμορφώθηκε και αυτός σε ταύρο δια να συνεχίσει χωρίς να τον υποψιαστεί η Ήρα τον έρωτά του]. Ο Ζευς τότε διέταξε τον Ερμή να κλέψει την αγελάδα, το οποίο πέτυχε σκοτώνοντας με άρπη τον Άργο. Έτσι η Ιώ απέκτησε προς στιγμή την ελευθερία της. Η Ήρα όμως δεν σταμάτησε την προς σε αυτήν οργή της και προσκόλλησε εις τα πλευρά της αλογόμυγα [οίστρο], από τα δήγματα [τσιμπήματα] της οποίας ή αγελάδα έτρεχε χωρίς να σταθεί και χωρίς να αναπαυθεί με τρελλή ταχύτητα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής. 

  Ποικίλες είναι οι περί των περιπλανήσεων της μύθοι εις τους διάφορους ποιητές. Διαπέρασε την προς δυσμάς της Ελλάδος πέλαγος, το οποίο δια τούτο ονομάσθηκε Ιόνιο. Διήλθε την Ήπειρο προσαγορευθείσα ως σύζυγος του Διός εις την Δωδώνη. Πέρασε κολυμπώντας τον θράκιο πορθμό, ο οποίος μετονομάσθηκε Βόσπορος. 

  Πλανήθηκε εις την χώρα των Σκύθων και Χαλύβων αφού πέρασε κολυμπώντας τον Κιμμέριο Βόσπορο έφθασε εις τον Καύκασο, όπου έμαθε δια τον καθηλωμένο εις αυτόν Προμηθέα, περιπλανήθηκε σε αρκετές χώρες ακόμη μέχρι να λυτρωθεί από τους διωγμούς της Ήρας. Διήλθε μετά τις θαυμάσιες χώρες των Γοργόνων, των Γραιών και των Αρισμαπών εις την Ασία από βορρά μέχρι νότου και έφθασε εις την Φοινίκη και από αυτήν εις την Αίγυπτο ή μάλλον την Αιθιοπία, όπου με την επαφή του Διός ανέκτησε την μορφή της γυναικός και τότε απέκτησε τον Έπαφο [παιδί της αφής], τον πρόγονο του Δαναού, γέννησε αυτόν εις τις όχθες του Νείλου. Κατ’ άλλο μύθο μετέβη κατευθείαν από το Άργος εις την Αίγυπτο με την βοήθεια του Ερμού ή του Ποσειδώνος. Κατά μια παραλλαγή του μύθου η Ιώ πλανώμενη αναζήτησε αυτήν ο πατέρας της κι ο αδερφός της και διάφοροι άλλοι ήρωες, οι οποίοι έκτισαν διάφορες πόλεις εις τις χώρες τις οποίες διήλθαν αναζητώντας την, όπως την Ιόπολη εις την Συρία, τον Κύρνο εις την Καρία και Ταρσό εις την Κιλικία και άλλες. Οι περιπλανήσεις όμως της Ιούς δεν έληξαν με την άφιξη αυτής εις Αίγυπτο και την γέννηση του Επάφου, διότι τον Έπαφο κατέστησαν άφαντο μετά από παράκληση της Ήρας οι Κούρητες, τους οποίους φόνευσε ο Δίας δια την πράξη τους αυτή. Τότε η Ιώ ξεκίνησε τώρα την αναζήτηση του Επάφου και πέρασε εκ νέου και άλλες περιπλανήσεις μέχρι ότου ανακάλυψε αυτόν ανατρεφόμενο από την βασίλισσα της Συρίας στην πόλη της  Βύβλου. 

  Παρέλαβε τον Έπαφο η Ιώ και επέστρεψε εις την Αίγυπτο, όπου νυμφεύθηκε τον βασιλέα  Τηλέγονο [κατ’ άλλο μύθο ο Έπαφος ήτο υιός του Τηλεγόνου και κατ’ άλλο ο Τηλέγονος ήτο  υιός του Επάφου και της Ιούς]. Εις όλους τους μύθους η Αίγυπτος ήτο το τέρμα των περιπλανήσεων της. Υπάρχει και η παράδοση κατά την οποία η Ιώ γέννησε τον Έπαφο εις την Εύβοια και ότι από αυτή [βοός] ονομάσθηκε η νήσος από Αβαντίς και Όχη σε Εύβοια όπως μας πληροφορεί ο Στράβων εις το .,…. Ο Ηρόδοτος μας αναφέρει ότι αφορμή της συγκρούσεως των Ελλήνων με τους βαρβάρους της Ασίας ήτο η αρπαγή της Ιούς από Φοίνικες πειρατές, την οποία ακολούθησε η αρπαγή της Ευρώπης από την Φοινίκη.

  Από τον μύθο της Ιούς εμπνεύστηκαν πολλοί αρχαίοι τραγικοί και ιδίως ο Αισχύλος εις τα έργα του «Ικέτιδες» και «Προμηθέα», ο δε Σοφοκλής εις το έργο του ο «Ίναχος». Οι αρχαίοι και οι νεώτεροι καλλιτέχνες αναπαράστησαν πολλά επεισόδια από τους μύθους της, και ιδίως την φρούρησή της από τον Άργο, η απελευθέρωσή της από τον Ερμή και την άφιξή της εις την Αίγυπτο. Μόνη απεικονίζεται σε μορφή αγελάδος, ή νεαρής γυναίκας με δυο κέρατα. Από τους αρχαίους καλλιτέχνες φημίζετο το του ζωγράφου Νικίου, του οποίου αντίγραφο θεωρείται μια τοιχογραφία της Ρώμης, εις την οποία απεικονίζεται η Ιώ καθισμένη σε βάθρο στήλης και εκατέρωθεν αυτής ο Ερμής και ο Άργος και η κεφαλή αυτής εις τον σφραγιδόλιθο του Διοσκουρίδου. 

  Όταν έψαχνε ο Κάδμος την αδερφή του την Ευρώπη, σε κάποιο σημείο της περιπλανήσεώς του εις την Ελλάδα πλέον, εμφανίσθηκε εις αυτόν ο Απόλλων και του είπε να πάψει να ψάχνει την αδερφή του και να ακολουθήσει την πρώτη αγελάδα που θα συναντήσει και εκεί που θα σταματήσει αυτή να κτίσει μια πόλη. Έτσι και έκαμε μετά πό λίγο συνάντησε μια αγελάδα και την ακολούθησε όπου όταν σταμάτησε σε κάποιο σημείο της Βοιωτίας, σταμάτησε και εκείνος και έκτισε την Θήβα.   

  Ο Ζαγρέας εις την προσπάθεια του να σωθεί από τους Τιτάνες μεταμορφώθηκε διαδοχικά σε άλογο, λιοντάρι, ταύρος (αρσενικός βους), τίγρης και φίδι κερασφόρο.

   Ο Ζευς απέκτησε κρυφά το υιό του Ζαγρέα από την Περσεφόνη προτού ο θείος της, Άδης την πάρει στον Κάτω Κόσμο. Ο Ζευς, έβαλε τους υιούς της Ρέας, τους Κουρήτες της Κρήτης ή λένε μερικοί, τους Κορύβαντες, να φυλάνε το λίκνο του στο Ιδαίο 'Άντρο, όπου αυτοί πηδούσαν γύρω του κρούοντας τα όπλα τους, όπως πηδούσαν γύρω στον Δία, στη Δίκτη.  Αλλά οι Τιτάνες, οι εχθροί του Διός, αφού έριξαν επάνω τους γύψο έγιναν «άσπροι» τόσο άσπροι όπου ήσαν αγνώριστοι, και περίμεναν ώσπου οι Κουρήτες, να κοιμηθούν. Τα μεσάνυχτα οι Τιτάνες επήραν τον Ζαγρέα δελεάζοντας τον με την προσφορά παιδικών παιχνιδιών, όπως ένα κουκουνάρι, ένας ταυρόφθογγος, χρυσά μήλα, ένας καθρέφτης, ένα κότσι και μια τούφα μαλλί Ο Ζαγρεύς έδειξε θάρρος όταν οι Τιτάνες του ρίχτηκαν με φονικές διαθέσεις, και πέρασε από μια σειρά μεταμορφώσεις στην προσπάθεια του να τούς ξεφύγει, έγινε διαδοχικά Ζευς ντυμένος με γιδοτόμαρο, Κρόνος πού φέρνει βροχή, λιοντάρι, άλογο, κερασφόρο φίδι, τίγρης και ταύρος. Στο σημείο αυτό οι Τιτάνες τον άδραξαν γερά από τα κέρατα και τα πόδια, τον σπάραξαν με τα δόντια τους και καταβρόχθισαν τις σάρκες του ωμές.

  Η Αθηνά διέκοψε, το μακάβριο αυτό γεύμα λίγο πριν, από το τέλος του, και σώζοντας την καρδιά του Ζαγρέως, την έκλεισε μέσα σ ένα γύψινο ξόανο που του φύσηξε ζωή και έτσι ο Ζαγρεύς έγινε αθάνατος. Τα οστά του συλλέχθηκαν και ενταφιάσθηκαν εις τους Δελφούς, και ο Ζευς κτύπησε και σκότωσε τους Τιτάνες με κεραυνούς.

[[Σημειώσεις : 1 Διόδωρος Σικελιώτης Ε .., . Νόννος Διονυσιακά ΣΤ … και ΚΙ … Αρποκρατίων λήμμα απομάττων  Τζέτζης Εις τον Λυκόφρονα …- Ευστάθιος στην Ιλιάδα του Όμηρου ., … Φιρμίκος Ματέρνος «Περί της πλάνης των ειδωλολατρικών θρησκειών» Ευριπίδης Κρήτες, απόσπασμα …

Ορφικά Αποσπάσματα [Κέρν ..] . ]].

   Από τα αρχαία έργα διασώθηκαν δυο τοιχογραφίες, που παριστάνουν την άφιξη της εις την Αίγυπτο (Ιταλία), και μια πήλινη προτομή εις την Καρλσρούη (Γερμανίας) ευρισκόμενη και διάφορες παραστάσεις αυτής σε αγγεία (μουσείο Λούβρου).

  Επίσης εις την μινωϊκή Κρήτη ελατρεύτηκε ως το θηλυκό στοιχείο η θεϊκή αγελάδα η οποία  συσχετίζετο με τη Σελήνη, που το σχήμα της θυμίζει κέρατα αλλά και ο Ταύρος που ταυτίζετο  με τον Ουρανό και τον Ήλιο, οι οποίοι γονιμοποιούν τη γη με τη ζέστη και τις βροχές.

  Επίσης ήτο Ιερό ζώο της Σελήνης – «Ζώα ἀφιερωθέντα εις Σελήνην εἰσὶν ὁ θήλυς βούς διὰ τὴν γονιμότηταν καὶ τὴν αφθονίαν αυτοῦ».

  Αγελάδες υπάρχουν πολλά είδη σε ολόκληρο τον κόσμο, εις την Ελλάδα υπάρχουν*1 τα εξής : η θεσσαλική, των νήσων του Αιγαίου και η μακεδονική. Από την αγελάδα παίρνουμε το γάλα, το κρέας της, την κοπριά της [ξανά χρησιμοποιείται αφού για χρόνια η χρησιμοποίηση χημικών φαρμάκων κατέστρεψε την ποιότητα των καλλιεργειών] για λίπασμα των αγρών, και φυσικά η ίδια χρησιμοποιείται σε ελάχιστα πλέον χωριά για ζεύξη αρότρου κυρίως σε τρία ζεύγη. Και τέλος το δέρμα της χρησιμεύει για την κατασκευή παπουτσιών, οι τρίχες για την κατασκευή σελών (φυσικά πλέον σε ελάχιστες περιπτώσεις), τα κέρατά της για γλυπτά και τα αποκόμματα των δερμάτων της για τον καθαρισμό κηλίδων.

  Υπάρχει επίσης εις τα Πομακοχώρια του νομού Ξάνθης, εις το χωριό Διάσπαρτο ένα σπάνιο είδος αγελάδος, η βραχυκέρατος η οποία δεν ξεπερνά το 1,50 ύψος, σε πολύ λίγα κομμάτια, το οποίο ανακαλύφθηκε από τον Μ. Ασλανίδη σε αναζήτηση παραδοσιακών φυτών, ζώων, ή εθίμων από την εβδομαδιαία εκπομπή του «Αληθινά σενάρια» [naslanidis@ert3.gr]. Το είδος αυτό ευρίσκεται εις τον Ελλαδικό χώρο εδώ και 10.00 χρόνια, και ευτυχώς αναπαράγεται επιτυχώς.

  Είναι κοντή μικρόσωμη, με πολύ ωραίο γάλα, όπου κατά τους ειδικούς είναι καλύτερο από τα εισαχθέντα είδη που υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα. Ένας από αυτούς που έχει 30 αγελάδες του είδους αυτού είναι ο Αχμέτ Οζομρπά πομάκος, Έλληνας κάτοικος του χωριού Διάσπαρτο της Ξάνθης. Και μέλος της εναλλακτικής κτηνοτροφίας, Πελίτι.

  Στην αρχαιότητα είχαν εξέχουσα θέση και κατά τα ταφικά έθιμα όπως μας δείχνουν ανασκαφικά στοιχεία, όπως αυτά που μας ήρθαν από τάφους εις τις περιοχές της δυτικής Μακεδονίας. Εκεί  ενταφιάζοντο με τα ζώα τους περίπου στα τέλη του 6ου με αρχές του 5ου αιώνος π.Χ. Εις την Μαυροπηγή, Εορδαίας Κοζάνης όπου είναι εξορυκτική ζώνη της Δ.Ε.Η., εκεί η Δ.Ε.Η. εξορύγνει λιγνίτη, και εις την συγκεκριμένη ζώνη έχουν εντοπισθεί εντός του 2011, 11 τάφοι. Εντός των τάφων αυτών ευρέθησαν σωροί νεκρών όπου δίπλα τους υπήρχαν και σκελετοί ζώων.  Εις αυτούς εντοπίσθηκαν 16 θαμμένα ζώα, όπως σκύλοι, άλογα, βοοειδή, γουρούνια, βουβάλια, ελάφια και αιγοπρόβατα.

  Η προϊσταμένη και ανασκαφέας Κα Γεωργία Καραμήτρου Μεντεσίδη της Λ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, αναφέρει ότι η ιδιαιτερότητα του αυτού του νεκροταφείου έγκειται εις τον ενταφιασμό μεγάλου αριθμού ζώων, τα οποία ήσαν συνοδοί των νεκρών. Ο δε ο λόγος όπου τα ζώα ενταφιάσθηκαν μαζί με τους ανθρώπους δεν ήτο η κατάδειξη πλούτου του νεκρού. Οι άνδρες είχαν ενταφιασθεί µε τα σιδερένια τους μαχαίρια και τις αιχμές δοράτων των, ενώ τρεις γυναίκες έφεραν χάλκινα σκουλαρίκια, καθώς και χάλκινα βραχιόλια  εις τους βραχίονες αλλά και εις τα κάτω άκρα. Αυτό δε, δεν έπαιζε ρόλο αν ο νεκρός ήτο άντρας, γυναίκα ή παιδί, όλοι οι τάφοι είχαν σκελετούς ζώων. Διότι έθαβον τα ζώα μαζί με τον νεκρό επειδή οι άνθρωποι αγαπούσαν τα ζώα τους, αλλά και επειδή επίστευον ότι θα τα χρειασθούν και εις την μετά θάνατον ζωή τους. Η αγάπη τους για αυτά ήτο τέτοια, όπως το κεφάλι ενός νεκρού ανθρώπου  ήτο τοποθετημένο ανάμεσα εις τα δύο μπροστινά πόδια της φοράδος του, δίνοντας την εντύπωση ότι η φοράδα αγκαλιάζει τον αφέντη της, δίπλα δε στο σκελετό της φοράδος υπήρχε και ο σκελετός από το πουλάρι της, που επίσης ενταφιάσθηκε μαζί με τον νεκρό. [απόσπασμα από το άρθρο της Σ.Α., από την ιστοσελίδα της εφημερίδος του Έθνους και εις τις ακόλουθες ιστοσελίδες : http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes&id=3159...  www.tovima.com  ]

*1 δυστυχώς αυτά τα είδη είναι υπό εξαφάνιση διότι εισάγονται οι Ευρωπαϊκές επειδή έχουν περισσότερο λίπος [τα λίπη φέρνουν λίπη, και αρρώστια] και κρέας, άρα μεγαλύτερο κέρδος. Ενώ οι Ελληνικές είναι ελαφρύτερες με λιγότερο λίπος και κρέας. Και ο νοών νοείτω για την ποιότητα ζωής μας…. Εις την ζωή μας δεν επικρατεί η ποιότητα αλλά η ποσότητα χωρίς ποιότητα. Και αυτό δεν ισχύει μόνο δια την διατροφή μας αλλά για το οτιδήποτε εις την ζωή μας δυστυχώς.

  Ας θυμηθούμε κάτι από την ιστορία μας, και ένα πρόσωπο πολύ γνωστό, τον Σωκράτη.

  Ένα πρωΐ λοιπόν ξεκίνησε ο Σωκράτης να πάει εις την αγορά, κάποιος από αυτούς που αμφισβητούσε αν αυτά που έλεγε ήσαν και αυτά που έπραττε εις την ζωή του, κρυφά τον ακολουθούσε. Ο Σωκράτης μιλούσε με όλους, χαιρετούσε όλους αλλά το αποτέλεσμα ήτο με όλους το ίδιο, δηλαδή δεν αγόραζε από κανένα, αλλά μιλούσε με όλους. Όταν ο ήλιος έφθασε καταμεσής του ουρανού αυτός που τον παρακολουθούσε δεν άντεξε άλλο, τον σταμάτησε και τον  ρώτησε : Σωκράτη, από το πρωΐ σε παρακολουθώ, μιλάς με όλους, αλλά δεν έχεις αγοράσει τίποτα, γιατί ; και ο Σωκράτης τον αποστόμωσε με την εξής απάντηση : γιατί είδα πόσα πράγματα δεν χρειάζομαι.

  Και δυστυχώς αυτός δεν είναι ο οδηγός εις την ζωή μας, γιατί ακόμα και οι περισσότεροι φιλόλογοι δεν τον γνωρίζουν το διάλογο ή τον γνωρίζουν και δεν τον θεωρούν ουσιώδη δια την διάπλαση των νέων, πόσο μάλλον οι απλοί άνθρωποι του «μεροκάματου» οι οποίοι δεν ξέρουν πολλά δια τον Σωκράτη. Και ο νοών νοείτω

Οι φωτογραφίες προέρχονται από την ιστοσελίδα hellas now από την Ελλάδα μιας άλλης εποχής.

Κήποι Ζαγορίου το 1913 η κάτωθι φωτογραφία

Από το βιβλίο του συγγραφέως  Ομήρου Ερμείδη , «Η Μυθολογία και η λαϊκή παράδοση εις την πανίδα της πατρίδος μας» - η βιβλιογραφία έχει αποκρυφτεί μέχρι την κυκλοφορία του βιβλίου [Αύγουστο - Σεπτέμβριο 2019], λόγω αναπαραγωγής και μη αναφοράς εις τον συγγραφέα υπό διαφόρων.